«آمار و ارقام حاکی از افزایش قابل توجه ظرفیت بخش پالایش نفت ایران تا سال ۲۰۲۴ است که پروژه‌هایی مانند پالایشگاه مروارید مکران و شهید سلیمانی در این رشد نقش دارند. این تلاش‌ها نشان دهنده موقعیت استراتژیک ایران در صحنه پالایش نفت در خاورمیانه، کاهش وابستگی به واردات سوخت و محرکی برای پیشرفت اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی است»؛ این بخشی از یادداشت یک استراتژیست انرژی و مشاور سیاست خارجی مستقر در واشنگتن در وبگاه خبری آمریکایی الطاقه است.
تارنمای عرب زبان الطاقه در واشنگتن که مسائل مربوط به انرژی در جهان را دنبال می کند در یادداشتی با عنوان «بخش پالایش نفت در ایران.. بهبود و رونق مورد انتظار چگونه رخ خواهد داد؟» تاکید کرد بخش پالایشی ایران به دنبال بهبود پتانسیل صادرات و کاهش وابستگی به واردات است و انتظار می‌رود ظرفیت پالایشی ایران اثرات مثبت متعدد اقتصادی داشته باشد.
نویسنده بخش پالایش نفت ایران را بخش مهمی از زیرساخت‌های انرژی و همچنین پشتوانه مهمی برای اقتصاد و امنیت انرژی این کشور توصیف کرد و گفت: ایران سرمایه گذاری‌های قابل توجهی را برای نوسازی و افزایش ظرفیت پالایشی خود انجام می‌دهد تا ذخایر فراوان گاز طبیعی و نفت خام خود را به محصولات با ارزش‌تر، به عنوان مثال، پتروشیمی، گازوئیل و بنزین تبدیل کند.
در ادامه یادداشت آمده است: بخش پالایش نفت ایران علاوه بر تامین نیاز داخلی، به دنبال بهبود پتانسیل صادرات، کاهش وابستگی به واردات و ایجاد مقاومت اقتصادی در برابر تحریم‌های جهانی است.
ایران همچنین مصمم به ایفای نقش برجسته در بازار جهانی انرژی است و اقدامات اخیر آن از جمله ساخت پالایشگاه‌های جدید و تبدیل نیروگاه‌های قدیمی به پالایشگاه‌های نفت بیانگر این واقعیت است.
چالش‌ها و آینده بخش پالایش نفت در ایران
به عقیده نویسنده بخش پالایش نفت ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های مهمی از جمله زیرساخت‌های قدیمی، کاهش ظرفیت پالایشی و نگرانی‌های زیست‌محیطی مواجه بوده است.
پالایشگاه‌های ایران که عمدتاً قبل از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ تأسیس شده‌اند، از تاسیسات قدیمی رنج می برند و در نتیجه ظرفیت پالایش محدود کمتر از ۲۶۵ هزار بشکه در روز دارند و تنها ۳ پالایشگاه پس از سال ۱۹۷۹ تاسیس شده است. برای رفع این مشکل، ایران انتظار افزایش قابل توجه ظرفیت پالایشی خود را دارد، به نحوی که انتظارات حاکی از افزایش احتمالی ۷۵۰ هزار بشکه‌ای در روز از طریق اجرای پروژه‌های جدید است.
مشکلات زیست محیطی، مانند آلودگی بیش از حد ناشی از تبدیل نفت خام به محصولات جانبی بسیار آلاینده و استفاده از سوخت‌های حاوی گوگرد در نیروگاه‌ها و صنایع، چالش‌های پیش روی بخش پالایش ایران را تشدید می‌کند؛ علاوه بر این، این کشور از کمبود بنزین رنج می برد.
در ادامه یادداشت آمده است: با توجه به این موضوع، ایران در حال تلاش برای نوسازی زیرساخت‌های پالایشی خود است که در پروژه هایی مانند پالایشگاه ستاره خلیج فارس که از فناوری‌های بومی و چینی برای پالایش میعانات گازی استفاده می‌کند، تجسم یافته است.
این حرکت مدرن سازی پالایشگاه‌های ایران قرار است با تکمیل قریب الوقوع پالایشگاه مهر خلیج فارس ادامه یابد که انتظار می‌رود ظرفیت پالایش و عرضه بنزین ایران تا اوایل سال ۲۰۲۵ افزایش یابد. انتظار می‌رود که پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های یکپارچه ایران نقش مهمی در افزایش انعطاف‌پذیری اقتصادی ایران در برابر تحریم‌ها، تنوع بخشیدن به منابع درآمدی و ارتقای توسعه اقتصادی پایدار داشته باشند.
نویسنده تصریح کرد: ایران از زمان آغاز به کار دولت فعلی در آگوست ۲۰۲۱، ۱۰ میلیون تن تولید پتروشیمی به ظرفیت خود اضافه کرده است. هدف این کشور افزایش تولید بنزین به ۱۰۰ میلیون لیتر در روز و تولید گازوئیل قرمز به ۱۱۲ میلیون لیتر در روز است. ساخت پالایشگاه های نفت در سراسر کشور توانمندی‌های بخش پالایش نفت ایران را ۳۰ درصد افزایش می‌دهد و انتظار می‌رود این دستاوردها به طور قابل توجهی ظرفیت بخش پالایش نفت ایران را افزایش داده و به امنیت انرژی و رشد اقتصادی در این کشور کمک کند.
در این یادداشت آمده است: راهبرد بلندپروازانه تهران برای گسترش ظرفیت بخش پالایش نفت ایران شامل ساخت ۱۲ پالایشگاه جدید نفت است که پالایشگاه مهر خلیج فارس به عنوان یک پروژه برجسته ظاهر شده و قرار است فاز اولیه خود را تا اوایل سال ۲۰۲۵ تکمیل کند. این تلاش، بخشی جدایی ناپذیر از طرح جامع ایران برای تقویت قابلیت‌های پالایشی این کشور است که برای تامین تقاضای داخلی و افزایش پتانسیل صادرات آن بسیار مهم است.آثار اقتصادی مثبتنویسنده تاکید کرد: انتظار می‌رود که ظرفیت‌های پالایشی ایران اثرات مثبت اقتصادی زیادی داشته باشد، زیرا ایران می‌خواهد با توسعه بخش پالایشی خود از خام‌فروشی دور شده و به سمت فروش کالاهای با ارزش افزوده مانند پتروشیمی، بنزین و گازوئیل برود. این تحول، با کاهش تقاضا برای واردات و ایجاد فرصت های شغلی، شرکت‌های دانش بنیان محلی را تقویت می کند.یکی دیگر از اهداف پروژه‌های پالایش نفت در ایران هدایت وجوه به سمت سرمایه گذاری‌های ملی سودآور است. از سوی دیگر، ایران امیدوار است با صادرات بیشتر فرآورده‌های نفتی و ارزش آفرینی در صنعت نفت، به لطف ظرفیت پالایشی گسترده، جایگاه خود را در بازار جهانی انرژی تقویت کند.
نویسنده تصریح کرد: ایران همچنین با کاهش وابستگی به فروش نفت خام، و ایجاد تاسیسات یکپارچه پالایشی و پتروشیمی می‌تواند به کاهش اثرات منفی تحریم‌ها بر اقتصاد و افزایش تاب آوری این کشور کمک کند. ایران همچنین می‌تواند از طریق پول اضافی که از صادرات نفت و بهبود ظرفیت پالایشی دریافت می‌کند، پروژه‌های زیرساختی و توسعه اقتصادی خود را تامین مالی کند.وی تاکید کرد: این تغییرات، اقتصاد و امنیت انرژی ایران را تقویت می کند و تاثیر بسزایی بر صادرات انرژی این کشور خواهد داشت و در نتیجه آن مزایای اقتصادی قابل توجهی از افزایش ظرفیت پالایشی از جمله کاهش واردات، رشد اشتغال، افزایش صادرات، هدایت سرمایه گذاری و بهبود مقاومت در برابر تحریم‌ها پیش‌بینی می‌شود.
در مجموع، رشد سنجیده بخش پالایش نفت ایران نشان دهنده گامی انقلابی در جهت تحول در محیط انرژی این کشور است و فراتر از سود مالی، این پروژه برای چشم‌اندازهای ایران در گسترش نفوذ جهانی و حاکمیت انرژی بسیار مهم است.با این حساب ایران نیز به نوبه خود نیازهای انرژی خود را برآورده می‌کند و برای بهبود موقعیت خود در بازار بین المللی انرژی با افزایش قابلیت‌های پالایشی خود تلاش می‌کند.نویسنده افزود: با وجود اینکه موانع زیادی برای دستیابی به این هدف وجود دارد که مهمترین آنها زیرساخت‌های قدیمی و مسائل زیست محیطی است که ممکن است مانع توسعه شود و هزینه‌های مالی قابل توجهی که برای نوسازی و تکمیل فناوری پیشرفته در این زمینه را ضروری می‌کند. غلبه بر این چالش‌ها مستلزم ایجاد ائتلاف‌ها برای برخورداری از حمایت مالی لازم و دیپلماسی ماهرانه و برنامه‌ریزی راهبردی است.از سوی دیگر، مزایای توسعه پالایشگاه‌ها با تمرکز بر همه ابعاد مربوط به سلامت و فراتر از دستاوردهای پولی است و شامل ایجاد فرصت‌های شغلی، توسعه فناوری‌های جدید و حفظ محیط‌زیست می‌شود؛ بنابراین، ایران با اولویت دادن به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و فناوری مربوط به پالایش نفت و گاز و حفاظت از آینده انرژی خود، پایه‌های رشد اقتصادی پایدار و رهبری جهانی در صنعت انرژی را پی ریزی می‌کند.
