بسیاری از کارشناسان اقتصادی رشد نقدینگی را به دلیل سیاست‌های اشتباه دولت در زمینه استقراض از بانک مرکزی و چاپ اسکناس و خلق پول در سیستم بانکی را علت اصلی رشد افسارگسیخته تورم در کشور می‌دانند. یکی از اصلی‌ترین دلایل خلق پول به درخواست دولت توسط بانک مرکزی و نظام بانکی به مساله کسری بودجه دولتها بر می‌گردد. کسری بودجه آشکار و نهان دولتها سبب شده است، همیشه دست استقراض دولت به سمت بانک مرکزی برای چاپ اسکناس و افرایش بی رویه پایه پولی و به اصطلاح کارشناسان اقتصادی رشد پول پرقدرت بوده است.همین مساله هم علت اصلی بالارفتن نرخ تورم در کشور طی دهه های گذشته بوده است.
کامران ندری، استاد اقتصاد دانشگاه در زمینه علل بالا رفتن تورم در کشور و راهکارهای کنترل آن معتقد است: برای حل مشکل تورم در وضعیت فعلی مجبور هستیم انقلابی در عرصه اقتصاد ایجاد کنیم. اگر هدف را بگذاریم که ظرف چهار سال تورم را به زیر ۵ درصد بگذاریم و این تصمیم در بخش سیاست گذاری کشور موقتی هم نباشد، بله می توان به این هدف دست یافت.
در ادامه بخش نخست گفت‌وگو با کامران ندری، استاد اقتصاد دانشگاه را می‌خوانید:
فارس: فرض کنید شما مشاور رئیس جمهور آینده هستید، به نظر شما اصلاح وضعیت کدام بخش‌های اقتصاد اولویت دارد؟ چرا؟ ضمنا این بخش ها چه مشکلاتی دارند و چه راهکارهایی برای حل مشکلات آنها پیشنهاد می‌دهید؟
ندری: ببینید تورم در کشور ما به یک مشکل جدی و اساسی تبدیل شده است و کل اقتصاد را تحت تاثیر قرار داده است. مخصوصا تورم مزمنی که نزدیک به ۵ دهه در کشور ما مستمرا وجود داشته است. یعنی ما نباید این تورم را به جمهوری اسلامی مرتبط کنیم و تورم در رژیم گذشته نیز یک معضل جدی بوده است. پس مهمترین چالشی که در اقتصاد کشور داریم، چالش تورم است؛ این تورم مزمن که بیشتر از چهار دهه گرفتارش بوده ایم، نشان دهنده ناکارایی ها و مشکلات ساختاری است که در اقتصاد ما وجود داشته و دارد.
به عبارت دیگر، فرض کنید اگر شما مشکل کسری بودجه دارید و راه حلی برای تامین این کسری بودجه ندارید، این مساله نهایتا خودش را در تورم نشان می دهد. وقتی مشکل ناترازی در ترازنامه بانک ها را دارید و بدهی و دارایی آن ها با هم همخوانی ندارد و جریان ورود و خروج وجوه نقدشان ناتراز است، این موضوع نیز خودش را در تورم نشان می‌دهد. وقتی صندوق های بازنشستگی شما مانند صندوق تامین اجتماعی با ناترازی مواجه است، باز هم باید نتیجه این اتفاق را در افزایش تورم مشاهده کنیم.
- دولت آینده خلق پول بانک‌ها را متوقف کند
فارس: همه این مشکلات به دلایل مختلف در اقتصاد کشور اتفاق افتاده است. چرا نتیجه همه این ناکارآمدی‌ها در اقتصاد، نتیجه‌اش افزایش تورم خواهد بود؟
ندری: چون نهایتا این مشکلات را غیرمستقیم بدون اینکه مردم متوجه باشید، دولت مجبور است، از طریق خلق پول حل کند. به همین دلیل، علیرغم اینکه از درآمد نفتی خوبی در برخی مقاطع در سال های گذشته و در پیش از انقلاب برخوردار بوده ایم، ولی باز با مشکل تورم دست و پنجه نرم کرده‌ایم. این موضوع در اصل به این دلیل به وجود آمده است که دولتها مجبور شده اند، ناترازی‌هایی که در اقتصاد ما وجود داشته را بدون اینکه متوجه باشیم، به دوش سیستم بانکی بیاندازند. سیستم بانکی هم برای حل این مشکلات تنها یک راهکار داشته است. یعنی سیستم بانکی با خلق پول به نحوی این ناترازی‌ها را پوشش داده است؛ ولی خود این سیستم بانکی هم دچار ناترازی بزرگتری شده که از منابع بانک مرکزی استفاده کرده است. در نهایت این دو مدل خلق پول که دولت ها از بانک‌ها استقراض می‌کنند و استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی سبب رشد خلق پول شده است و نتیجه خلق پول هم چیزی جز تورم نیست.
- تصمیمات اشتباه اقتصادی دولت ها منجر به تورم می‌شود
فارس: ممکن است دولتها در برخی مواقع برای حل مشکلات، از سیستم بانکی نیز رد شده اند و سایر بازارها را نیز قربانی کرده‌اند. نتیجه این اقدام دولت مانند آنچه دولت دوازدهم با بازار سرمایه انجام داد، بازهم منجر به تورم خواهد شد؟
ندری: بله. حتی در حال حاضر که در مدیریت بازار سرمایه، بورس با مشکل مواجه شده‌ایم، در حال انتقال فشار به سیستم بانکی هستند و به بانک ها می‌گویند سهام بخرید یا فشار به سیستم بانکی می‌آورند که نرخ بهره را افزایش ندهد و در نهایت این نرخ را نیز کاهش خواهند داد. بنابراین تورم وقتی در کشوری به شکل پایدار در بیاید، در این صورت هر تصمیم اشتباهی که گرفته شود، سبب خواهد شد، تورم به شدت افزایش پیدا کند.
- تاثیر تحریم‌ها بر افزایش تورم موقت است
فارس: در این مساله تورم، تحریم ها چقدر اثر دارند و آیا می‌توان تحریم را عامل اصلی در این زمینه دانست؟
ندری: گاهی اوقات ممکن است گرفتار تحریم بشوید و این تحریم موقتا باعث افزایش قیمت ها در اقتصاد شود و بعد تمام می شود. تورمی که مستمر است و در اقتصاد دائمی و پایدار شده، نشان دهنده وجود مشکلات ساختاری جدی در اقتصاد است. پس اگر کاندیدایی هدفش را بگذارد که در این چهار سال نرخ تورم را زیر ۵ درصد برساند، آن هم به شکل پایدار، و بتواند این نرخ را ماندگار کند، مانند کشورهای دیگر که حدود ۹۰ درصد کشورهای جهان تورمشان زیر ۵ درصد و تک رقمی است، این کاندیدا نمی‌تواند به این هدف برسد، مگر اینکه مشکلات ساختاری را حل کند.
- حل مشکل تورم نیازمند تغییرات بنیادی و ساختاری در اقتصاد است
فارس: برای کنترل نرخ تورم در اقتصاد ایران باید چه اتفاقاتی رقم بخورد تا مشکل حل شود؟
ندری: برای حل مشکل تورم در وضعیت فعلی مجبور هستیم انقلابی در عرصه اقتصاد ایجاد کنیم. لذا اگر جای کاندیداها بودم و یا به عنوان مشاور به آنها مشورت می‌دادم، یک هدف بیشتر نداشتم و آن هم کنترل تورم بود. زیرا می‌دانیم برای اینکه به این هدف برسیم باید بسیاری از کارها را در اقتصاد انجام دهیم. به عبارت دیگر برای حل مشکل تورم و کنترل آن در کشور نیاز به تغییرات بنیادین و ساختاری در اقتصاد داریم و تا زمانی که این تغییرات انجام نشود، نمی‌توان امیدوار به حل مشکل تورم در کشور بود.
- باید تورم به زیر ۵ درصد برسد
فارس: یعنی شما می‌فرمایید در عرض ۴ سال می توان تورم کشور را به صورت پایدار تک رقمی و به زیر ۵ درصد برسانیم؟
ندری: اگر هدف را بگذاریم که ظرف چهار سال تورم را به زیر ۵ درصد بگذاریم و این تصمیم در بخش سیاست گذاری کشور موقتی هم نباشد، بله می توان به این هدف دست یافت. زیرا در این صورت سیاست هایی در اقتصاد کشور اعمال می‌شود که ضد تورمی بوده و می توان نتیجه این سیاست ها را در کاهش تورم مشاهده کرد. برخی اوقات با اعمال سیاست‌هایی که گاهی در اقتصاد ما اجرایی شده است، به صورت موقت تورم پایین آمده است. مانند مالیات بر دارایی ها و مسکن که بیشتر تب بر بوده‌اند و توانسته‌اند در زمان کوتاهی تورم را کاهش دهند، اما درمان قطعی برای تورم مزمن در کشور نبوده اند. یعنی دولتها می‌توانند با اتخاذ سیاست‌هایی به طور موقت تورم را پایین بیآورد. ولی اگر مشکلات ساختاری را حل نکرده باشند، تورم دوباره اوج می‌گیرد و ممکن است بالاتر نیز برود. لذا فکر می کنم مهم ترین هدف برای رئیس جمهور آینده، اگر شناخت و اشراف کافی بر مباحث اقتصادی داشته باشد، همین موضوع تورم و کنترل آن است. نمی‌دانم تا چه حد این کاندیداهایی که تا الان اعلام حضور کرده‌اند، در بحث های اقتصادی تسلط دارند و به چه میزان مشکلات اقتصادی کشور را می‌فهمند، ولی اگر از منظر اقتصادی بگوییم، اصلی ترین چالشی که اقتصاد ما با آن مواجه است چه چیزی است، می‌گویم تورم است که نزدیک به ۵۰ سال است با آن مواجه هستیم. اگر رئیس جمهوری و یا دولتی این چالش را حل کند معنی اش این است که مدیریت اقتصادی کشور از این رو به آن رو شده است و این به سادگی امکان پذیر نیست. خیلی کار سختی است، ولی اگر بشود کار اساسی و بنیادین است.
- دولت ها باید بیاموزند چگونه اوراق بدهی منتشر کنند
فارس: راهکار کوتاه مدت و میان مدت شما برای حل مشکل تورم در اقتصاد ایران چیست؟ اصلا می‌توان در شرایط فعلی چنین راهکاری را ارائه کرد؟
ندری: به عنوان اصلی ترین عامل ایجاد تورم و به عنوان اولین راه حل، برای اینکه مشکل تورم را حل کنیم باید مشکل کسری بودجه را حل کنیم. برای اینکه بتوانیم مشکل کسری بودجه را حل کنیم، ابتدا باید دولت در زمینه هزینه‌ها و درامدهای خود یک بازنگری اساسی انجام دهد. در بخش درآمدها دولت می بایست نظام مالیاتی در کشور را اصلاح کند. در بخش هزینه ها نیز دولت باید یک سری هزینه های زائدی که در طول زمان بر عهده گرفته و یا برای خود ایجاد کرده است را حذف کند. دولت باید بتواند نظام حمایتی در کشور را که توسط نهادها و سازمان های مختلف ایجاد شده را یکپارچه کند و این نظام را اصلاح کند. اکثر دولت ها برای جبران کسری بودجه دست به استقراض از بانک مرکزی می‌زنند. با ایجاد قانون انتشار اوراق بدهی، دولت ها شروع به چاپ اوراق و انتشار بی حساب و کتاب آن کردند. دولت ها باید راه و رسم انتشار اوراق را یاد بگیرند. یعنی دولتها برای تامین کسری بودجه باید یاد بگیرند چگونه و با چه مکانیزمی اوراق منتشر کنند. دولت ها باید بتوانند و باید این مساله را در سیاست‌گذاری‌های خود قرار دهند که اوراق با سررسید مختلف منتشر کنند. با این روش دولت ها می‌توانند بدهی های خود را مدیریت کنید. این راهکارها فقط در حوزه دولت است که گفته شد.
- بانک های مشکل دار از چرخه نظام بانکی حذف شوند
فارس: این راهکارها را باید دولت انجام دهد. کدام بخش های اقتصادی در کنار دولت باید دست به اصلاح اقدامات خود برای کنترل تورم بزنند؟
ندری: سیستم بانکی هم باید در کنار دولت اقدامات خود را اصلاح کند. یعنی برای اینکه بتوان تورم را کنترل کرد، خود سیستم بانکی باید یک دنیا کار انجام دهد. در همین زمینه می‌توان گفت بانک‌هایی که مشکل دارند و نمی توانند مشکلاتشان را حل کنند، باید با استفاده از روش هایی که در ادبیات اقتصادی به آنها روش‌های رزولوشن یا گزیز (Resolution) گفته می شود، مشکلاتشان را حل کنیم. با استفاده از روش های گزیز باید دید می توان این بانک ها را ریکاوری کرد یا خیر و آیا می توان مشکلاتشان را رفع کرد یا خیر. در صورتی که با این روش نیز این بانک ها احیا نشدند باید به مرور زمان بدون اینکه به سپرده گذاران آسیب برسد، این بانک ها را باید منحل کرد. به همین دلیل گفته می شود که باید ساختار سیاست گذاری پولی در دولت و بانک مرکزی تغییر کند.
- شرکت های دولتی علت بخشی از خلق پول هستند
فارس: در صورتی که این راهکارها اجرایی شود، چه اتفاقات دیگری در اقتصاد رخ خواهد داد که منجر به کنترل تورم می‌شود؟
ندری: اگر این کارها که گفته شد را بتوانیم انجام دهیم، یعنی نهادهای پولی و مالی و تجاری و حتی ساختار مالکیتی که در اقتصاد ما وجود دارد باید متحول شوند. از این طریق می توانیم ساختارهای مالی و پولی را اصلاح کنیم. در مرحله بعد باید به این موضوع بپردازیم که بخش عمده ای از مشکلات ما در حوزه رشد تورم مربوط به شرکت های دولتی و شبه دولتی است. بسیاری از این شرکت ها به دلایل مختلف، زیان ده هستند. دولت و نهادهای بالادستی این شرکت ها به دنبال راهکارهایی هستند که این زیان ها را در طول زمان چگونه می توانند پوشش دهند؟ این شرکت ها برای جبران زیان خود به سراغ شبکه بانکی می روند و از طریق خلق پول، می توانند ادامه حیات بدهند و این شرکت ها سر پا هستند. این خلق پول ایجاد شده نیز در نهایت به تورم منجر می‌شود. برای کنترل تورم که ام المصایب کشور است، لیست کارهایی که باید انجام شود، بسیار طولانی است. افرادی که در راس دولت ها قرار می گیرند، سیاست گذار هستند و باید وعده آن ها این باشند که در این چهار سال و یا هشت سال تورم را مانند بقیه کشورها زیر ۵ درصد می رسانند. چون تورم بالای ۵ درصد برای اقتصاد در هر بخشی تورم مضری است.
انتهای پیام/
